Elif harfi kısa sesli okunduğu zaman hemze adını alır ve bu elife hemze elifi denilir. Eğer elif-lam ile başlayan bir isimden önce bir kelime “isim, fiil veya harf olabilir” gelirse o halde elif-lam’lı ismin elif harfi yazılmasına rağmen okunmaz. Bu okunmayan hemze, kendinden önce gelen kelimenin son harekesi nedeniyle okunmaz. Yani bir nevi ulama söz konusudur. İşte bu okunmayan ama yazılan hemzeye vasıl hemzesi denilir.
|
فِي الْبَيْتِ fi-lbeyti / evde |
اَلْبَيْتُ el-beytu / ev |
|
مِنَ الْمَسْجِدِ mine-lmescidi |
اَلْمَسْجِدُ el-mescidu / cami |
|
فَوْقَ الشَّجَرَةِ fevka-şşecerati / Ağacın üstü |
اَلشَّجَرَةُ e-şşeceratu / ağaç |
|
إِلَى السَّمَاءِ ilâ-ssemai / Göğe |
اَلسَّمَاءُ e-ssemau / gök |
Misallerdeki gibi okunmayan “geçişte” ama yazılan hemzeye vasıl hemzesi veya vasıl elifi denilir. Bu durumun tam aksi olan yazılan ve okunan hemzeye ise kesme hemzesi veya kati hemze denilir.
Bazı isimlerde elif harfi olmamasına rağmen bazı harfleri sanki elif varmış gibi “a” sesi ile okunur. Tabloda görelim;
|
إِلَهٌ ilahun |
اَلرَّحْمَنُ er-rahmanu |
|
ذَلَكَ zalike |
هَذَا haza |
|
اِسْحَقُ ishaku |
هَذِهِ hazihi |
|
حَيَوةٌ hayatun |
ثَلَثٌ selasun |
|
اَللهُ Allahu |
ثَلَثَةٌ selasetun |
|
لِلَّهِ lillahi |
صَلَوةٌ salatun |
Eğer elif-lam’lı bir isime sebebiyet “için” bildiren lâm harfi bitişirse o zaman o elif-lam’lı isimden elif harfi düşer, yazılmaz ve okunmaz.
|
اَلْوَلَدُ el-veledu |
اَلْبَيْتُ el-beytu |
اَلشَّجَرَةُ eş-şeceratu |
|
لِلْوَلَدِ lilveledi |
لِلْبَيْتِ lilbeyti |
لِلشَّجَرَةِ lişşecerati |